Deprem yok ama yüreğimiz sallanıyor: “Hayalet Deprem” gerçeği
Son büyük depremlerden sonra birçok kişi, eşyalar yerinde durmasına rağmen "sallandım" hissiyle paniğe kapılıyor. Uzmanlara göre bu durum, fiziksel bir sarsıntı değil; beynin geçmiş travmalara verdiği bir tepki. Halk arasında "hayalet deprem" olarak bilinen bu his, sanıldığından çok daha yaygın. İşte detaylar...
Bir kamyon geçiyor, hafif bir ses duyuyorsunuz ve bir anda “deprem mi oluyor?” diye irkiliyorsunuz. Aslında ortada hiçbir sarsıntı yok. Ancak deprem yaşamış birçok insan için bu his, beynin hâlâ tetikte olduğunun göstergesi.
HAYALET DEPREM ALGISI NEDİR?
Hayalet deprem algısı, kişinin gerçekte herhangi bir sarsıntı yaşanmamasına rağmen, bedeninde veya çevresinde deprem oluyormuş gibi bir titreşim hissetmesidir. Özellikle büyük bir depremi deneyimlemiş kişilerde sıkça görülür. Bilimsel olarak bu durum “psödoseismik algı” ya da “sismik sonrası algı bozukluğu” olarak da adlandırılır.
Son dönemde yaşanan büyük depremlerden sonra, birçok kişi eşyalar yerinde durmasına ve telefonlardan herhangi bir uyarı gelmemesine rağmen “yine deprem oldu” düşüncesiyle paniğe kapılmaktadır. Bu hissin nedeni genellikle hayalet deprem olarak bilinen psödoseismik algıdır.
BEYNİN DENGE SİSTEMİ VE ALGILAMA SÜRECİ
Vücudumuzun denge sistemi, kulaklardan, gözlerden, bacaklardan ve ayaklardan gelen sinyalleri analiz ederek bizi dengede tutar. Bu sistem, geçmiş deneyimleri hafızaya kaydeder ve gelecekteki hareketleri tahmin eder.
Örneğin, karanlıkta bir merdiven basamağını yanlış tahmin ettiğimizde yaşadığımız “çekilme” hissi, beynimizin beklenenle gerçek arasındaki farkı algılamasından kaynaklanır. Deprem gibi sarsıcı olaylar da beynin gerçeklik algısını geçici olarak bozabilir.
Bu nedenle, bir aracın geçmesiyle oluşan küçük bir titreşim, duyduğumuz bir ses veya gördüğümüz ufak bir hareket, beynimizde depremle ilişkilendirilen anıları tetikleyebilir. Bu durum, bedenin bizi koruma amacıyla verdiği aşırı bir alarm tepkisidir.
HAYALET DEPREM ALGISININ BELİRTİLERİ
- Ani baş dönmesi veya dengesizlik hissi
- Zemin kayıyormuş gibi algı
- Bacaklarda ya da vücutta titreşim hissi
- Başkaları hissetmiyorken “deprem oluyor” düşüncesiyle panik yaşama
- Deprem uygulamalarını ya da sosyal medyayı sürekli kontrol etme
SİSMOFOBİ: DEPREM KORKUSU
Sismofobi, kişinin deprem yaşamasa bile depreme karşı yoğun ve işlev bozucu bir korku duymasıdır. Bu kişilerde genellikle şu davranışlar gözlemlenir:
- Sürekli sallanma beklentisi
- Uyurken tedirginlik, ani uyanmalar
- Deprem çantasıyla uyuma alışkanlığı
- Evi terk edememe veya yalnız kalamama
- Asansör ya da yüksek katlarda panik yaşama
Bu korku, özellikle çocuklarda, yaşlılarda ve travma geçmişi olan bireylerde daha yoğun görülür.
TEDAVİ VE DESTEK YÖNTEMLERİ
Hayalet deprem algısı ve sismofobi, psikolojik destekle büyük ölçüde yönetilebilir. Tedavi planı, belirtilerin şiddetine göre şekillenir:
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
Kaygı, travma sonrası stres ve obsesif düşüncelerle başa çıkmada oldukça etkilidir.
2. EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme):
Deprem gibi travmatik deneyimlerin zihinde yeniden işlenmesini sağlar.
3. İlaç Tedavisi:
Yoğun kaygı, uyku bozukluğu veya panik durumlarında, bir psikiyatrist kontrolünde anksiyolitik veya antidepresanlar kullanılabilir.
4. Denge Terapileri:
Vestibüler sistemdeki duyarlılığı azaltmak için fizyoterapi destekli çalışmalar yapılabilir.
KAYGIYI AZALTMAK İÇİN ÖNERİLER
- Gerçek zamanlı kaynaklardan (AFAD, Kandilli) bilgi alarak doğrulama yapın.
- Sürekli haber takip etmekten kaçının.
- Uyku düzeninizi koruyun, kafein tüketimini sınırlayın.
- Güvendiğiniz kişilerle duygularınızı paylaşın.
- Nefes egzersizleri ve farkındalık çalışmaları yapın.
- Ayaklarınızı yere sağlam basarak “şimdi ve burada” farkındalığını güçlendirin.
- Evinizde huzurlu hissettiğiniz bir köşe belirleyin; bu alan beyninize güvenlik sinyali verir.
PROFESYONEL DESTEK ALMANIZ GEREKEN DURUMLAR
Aşağıdaki belirtilerden biri veya birkaçı varsa, bir psikolog ya da psikiyatristle görüşmek önemlidir:
- Günlük yaşamda ciddi işlev kaybı
- Sürekli deprem olacağı korkusu
- Gece uykudan deprem hissiyle uyanma
- Sosyal ortamlardan kaçınma
- Sürekli gerginlik veya huzursuzluk hali
Görsel Kaynak: shutterstock
